Een gevleugelde uitdrukking in gebieden ten zuiden van de grote rivieren. Het betekent zoiets als “Ik laat me niet gek maken”. En gek laten maken is wat menig leidinggevende in het onderwijs juist wel gebeurt. Dan heb je weer zo’n dag. Zo’n dag waarin alles je overkomt. Zo’n dag dat het lijkt alsof je helemaal niets gepland hebt en alles je overkomt. Geen grip op de situatie en al helemaal geen grip op jezelf en je gedrag. Juist dan wordt jou “de pies wel loaw” gemaakt…
Wat gebeurt er dan eigenlijk?
Ik schat in dat het bovenstaande best herkenbaar is. Misschien is het niet iedere dag van toepassing maar soms overkomt het jou ook. Wat gebeurt er dan eigenlijk? Wat gebeurt er in je hoofd? Wat gebeurt er in je hart en in hoeverre speelt jouw intuïtie een rol?
Ieder mens is ooit geboren. Vrij snel na de geboorte ontwikkelen zich allerlei hersenfuncties. Wat zich ook snel ontwikkelt is de drijfveer die je leven lang bij jou hoort. Een unieke drijfveer die voor een groot deel je identiteit bepaalt. Je identiteit als mens en als leider. Stel nou eens dat je jouw drijfveer kent en in staat bent om de drijfveer vóór je te laten werken in plaats van geconfronteerd te worden met de Waan van de Dag. In plaats van dat “jouw pies wel loaw wordt gemaakt”.
Ken jij je drijfveer?
Ik vraag me oprecht weleens af of die leidinggevenden die last hebben van de Waan van de Dag, die last hebben van dagen waarin alles je lijkt te overkomen en je geen grip hebt op wat er gebeurt wel voldoende scherp zijn op hun eigen drijfveer. Of ze hun drijfveer eigenlijk wel kennen.
Mijn redenatie is dat de drijfveer waarmee je bent geboren je natuurlijke gedrag beïnvloedt. Dan ben je écht. Dan ben je authentiek. Dan voelt je gedrag ook heel natuurlijk en congruent.
Als dit zo is en zo werkt dan geldt het omgekeerde ook. Als jij geen grip hebt op de Waan van de Dag. Als jou soms de dingen gewoon overkomen zonder dat je er erg in hebt dan moet er sprake zijn van aangeleerd gedrag. Want je echte drijfveer laat dat niet toe. Die wil dat niet voor jou.
Maar waarom gebeurt het dan toch? De enige logische verklaring voor mij is dan dat aangeleerd, niet authentiek gedrag zodanig de boventoon voert dat mensen vervreemden van hun echte drijfveer en gedrag laten zien dat past bij een andere drijfveer. Niet natuurlijk. Niet authentiek. Maar wel zichtbaar.
Aangeleerd gedrag
Het laten zien van aangeleerd gedrag kan heel lang plaatsvinden. Doordat het gedrag wordt vertoond wordt het voor iemand snel bijna natuurlijk en voelt het ook gewoon. Dat zie ik regelmatig. Degene bij wie ik er pas recent achter ben gekomen ben ik zelf.
In mijn werk gebruik ik enkele “leitmotiven” van Carl Gustav Jung. Een “leitmotiv” wordt in het Nederlands vertaald met het woord drijfveer. Ik gebruik een aantal van deze drijfveren tijdens mijn trainingen en coaching. Ik ben me heel bewust welk gedrag hoort bij welke drijfveer.
Jarenlang ben ik gezien als iemand met een duidelijk aanwezige en herkenbare drijfveer. Het gedrag dat ik liet zien paste daar naadloos in. Doordat steeds tegen je wordt gezegd dat die drijfveer zo goed past ga je als vanzelf gedrag vertonen passend bij deze drijfveer.
Maar dat gedrag bleek in mijn geval niet passend bij mijn natuurlijke drijfveer. Ik liet gedrag zien dat mensen van me verwachten. Dat gedrag hoorde immers bij de mij toegedachte drijfveer. Dat gedrag heb ik zo lang laten zien dat het bijna natuurlijk en aangeboren voelde. Bijna….
Je identiteit
Een paar weken geleden had ik een afspraak met een oud collega en inmiddels goede vriendin. We zouden gaan brainstormen over een gezamenlijk nog op te zetten project. Tijdens dat gesprek gebeurde er van alles. Ik ga jullie niet vermoeien met alle details maar gaande weg het gesprek bleek mij steeds duidelijker dat ik jarenlang aangeleerd gedrag heb laten zien. Gedrag dat feitelijk gezien niet passend was bij mijn authentieke identiteit. Want daar is waar gedrag echt veranderd wordt. Op jouw identiteitsniveau.
Deze vriendin verstaat als geen ander de kunst om de juiste vragen te stellen. Vragen die in mijn geval mij behoorlijk confronteerden met wie ik was en wie ik eigenlijk ben.
Haar conclusie dat ik eigenlijk een andere drijfveer heb deed veel met me. Ik werd behoorlijk emotioneel omdat het voor mij voelde dat eindelijk het kwartje viel. Dat ik me eindelijk bewust werd dat mijn gedrag niet passend was. Dat mijn gevoel dat er ergens “iets knelde” geen verkeerd gevoel was.
Maar ik werd ook angstig en onzeker. Want wat gebeurde er eigenlijk met me? Wat betekende deze conclusie voor mijn mens zijn? Voor mijn leiderschap?
Interne processen
Gelukkig heeft mijn vriendin zelf meer dan voldoende kennis van de drijfveren om een inschatting te kunnen maken van welke processen er nu bij mij bezig waren. Want er gebeurde van alles. Ineens kwamen in flarden oude herinneringen boven. Herinneringen die me bevestigden in de conclusie. Ik ben écht die drijfveer. En niet de drijfveer waarachter ik me jarenlang onbewust heb verscholen.
Het voelde bijna als een wedergeboorte. Mijn ouders moeten een voorspellende blik hebben gehad toen ze me mijn naam gaven. René betekent herboren. En zo voelde ik me ook. Zo ga ik me steeds meer voelen.
Dit interne proces duurt nog steeds voort. Minder heftig dan in het begin maar ik merk het nog steeds.
En mijn proces heeft geleid tot een vraag in meer algemene zin die ik eerder in dit blog al stelde. Hoeveel leidinggevenden in het onderwijs laten gedrag zien dat eigenlijk niet passend is voor wie ze zijn? Gedrag dat aangeleerd is om de rol die ze hebben uit te voeren. Zonder dat ze zich bewust zijn dat dit aangeleerd gedrag betreft.
Misschien gedrag om te overleven in de functie die ze hebben. Gedrag dat hen regelmatig “de pies wel loaw maakt”
Vragen
Wat zou het voor deze leidinggevenden betekenen als ze geholpen worden bij het ontdekken van hun ware “ik”? Zodat ze in volle bewustzijn hetzelfde proces doorlopen als waarmee ik bezig ben? Waarin ze ontdekken eigenlijk een andere drijfveer te zijn dan die ze dagelijks onbewust laten zien.
Allemaal open vragen voor mij. Maar ik realiseer me wel dat als mijn aannames juist zijn er veel “onechte” leidinggevenden aan het werk zijn. Ook in het onderwijs. Ik gun iedereen van harte eenzelfde resultaat als ik bereikt heb. Mede dankzij de alertheid van mijn vriendin sta ik steeds beter op het goede spoor en weet ik 1 ding zeker. Mij wordt “de pies niet meer laow gemaakt”.
Daarvoor ben ik te goed toegerust met écht passende kennis over mijn drijfveer doordat er op identiteitsniveau iets is gebeurd. Dat gun ik iedere leidinggevende. Want pas als er op identiteitsniveau iets gebeurt kun je gedrag veranderen.
