In het onderwijs is het implementeren van veranderingen een uitdaging voor veel schoolleiders. Het veranderende landschap van het onderwijs brengt verschillende maatschappelijke uitdagingen met zich mee.
Waarom veranderen zo moeilijk is in het onderwijs
Veranderingen zijn in het onderwijs aan de orde van de dag. Denk bijvoorbeeld aan maatschappelijke ontwikkelingen zoals de veranderende rol van ouders in de opvoeding van hun kinderen, die leiden tot de vraag naar meer opvang en een zwaardere opvoedkundige taak voor scholen. Ondanks de noodzaak van veranderingen blijkt het implementeren ervan vaak lastig te zijn. Veel veranderingen mislukken, en niet alleen in het onderwijs.
De meeste mensen verkiezen zekerheid boven onzekerheid, en misschien is dat wel een belangrijke reden waarom veranderen zo moeizaam gaat. Maar in een wereld die steeds sneller verandert en waar de markt complexer wordt, zijn organisaties, inclusief scholen, genoodzaakt om wendbaar te zijn en competitief te blijven. In dit artikel geven we je 5 tips om veranderingen succesvol te implementeren in het onderwijs.
Waarom veranderingen zo moeizaam gaan in het onderwijs
Als er één sector is waar veranderingen hoogtij vieren en ook vaak gewenst zijn, dan is het wel in het onderwijs. Veel veranderingen mislukken echter en leidinggevenden worstelen vaak met de manier waarop deze veranderingen moeten worden doorgevoerd. Maar waarom gaan veranderingen zo moeizaam in het onderwijs?
Is dat een specifiek probleem voor het onderwijs? De sectorale verschillen blijven wel beperkt tot de ‘inhoud’. Uiteraard verschilt het produceren van auto’s van het aanbieden van goed onderwijs en kinderen opvoeden tot goede burgers. Maar ook hier gaat het puur om de inhoud en het soort van producten, want op zich is er weinig verschil: we willen allemaal als organisatie succesvol zijn en tevreden klanten hebben.
Tip 1: Richting geven aan veranderingen
Een eerste tip om veranderingen draagvlak te bieden en dus een grote slaagkans te geven is “maak van de externe noodzaak een interne wens”. De basis hiervoor is het formuleren én beleven van de missie en visie van de school. Het schept richting en motivatie. De kracht van een gezamenlijk gedragen visie is ontzettend groot.
Het is een van de belangrijkste voorwaarden voor het goed draaien van een organisatie, dus ook van een school. Als bovendien deze visie werd bepaald met inspraak van de leraren, is ze nog krachtiger, omdat we dan over een gedeelde verantwoordelijkheid spreken. Het begrijpen van de bestaansreden van de school schept heel veel mogelijkheden in het goed aanpakken van veranderingen.
Tip 2: De rol van de schoolleider bij veranderingen
Alle veranderingsprocessen die leiden naar het toekomstbeeld dienen goed ondersteund te worden en vooral, de schoolleiding moet er zelf in geloven. Zij draagt immers de missie uit en geeft een duidelijke richting aan. Daarom is leiderschap cruciaal bij het implementeren van veranderingen. Medewerkers, leerlingen en ouders kunnen veel aflezen van het gedrag van de schoolleiding. Het werkt stimulerend of net het omgekeerde als er minder positieve signalen worden gegeven. Daarvoor moet de leiding in eerste instantie zelf een visie hebben, naast veel inzet maar ook engagement en een gezonde portie durf.
Tip 3: Het belang van communicatie bij veranderingen
Communicatie voor, tijdens en na de verandering is noodzakelijk. Communicatie schept duidelijkheid, maar ook een hechtere band tussen de medewerkers. Het is belangrijk om te erkennen dat veel leerkrachten op individuele basis werken en autonoom binnen de muren van de school en hun klas. Daarom zijn forums zoals personeelsvergaderingen en andere formele en informele bijeenkomsten heel belangrijk. Daar kunnen verhalen rond de veranderingen worden gedeeld en kan er interactie plaatsvinden, wat bijdraagt aan het vormen en het meebeleven van de verandering. Dialoog is een kritische succesfactor.
Tip 4: Medewerkers betrekken bij veranderingen
De verandering komt het best tot stand wanneer leerkrachten, opvoeders en andere ondersteunende functies daarin kunnen meedenken. Het voordeel is dat het onderwerp van de verandering door verschillende brillen bekeken wordt. Hoe pakken we het aan? Wat is haalbaar? Wie kan wat doen? Hoe communiceren we dit het best? Hoe kunnen we iedereen voorbereiden? Hoe kunnen de acties ondersteund worden? Het betrekken van medewerkers bij het veranderingsproces draagt bij aan de verandercapaciteit van de schoolcultuur.
Tip 5: Opvolgen van de acties
Een vijfde tip is het goed opvolgen van de acties die tot de verandering zullen leiden. Daarbij gaat het niet zozeer om het controleren, maar wel om het vieren van successen, het geven van een schouderklopje, het bieden van hulp waar nodig, het luisteren naar ervaringen of zorgen. En vooral ook om te monitoren of we onze doelstellingen en kritische succesfactoren die we vooropstelden hebben behaald én blijven behalen. Pas dan kunnen we spreken van een geslaagde verandering. Wanneer de normen blijvend zijn hebben we een nieuw stabiel proces en zit het verankerd in de schoolcultuur en de visie van de school.
Conclusie
Met deze 5 tips kun je als schoolleider aan de slag om veranderingen succesvol te implementeren in het onderwijs. Richting geven aan veranderingen, de rol van de schoolleider, communicatie, het betrekken van medewerkers en het opvolgen van acties zijn allemaal belangrijke factoren voor een succesvol veranderingsproces. Implementeer deze tips in je veranderingsproces en maak van de externe noodzaak een interne wens om veranderingen tot stand te brengen die zowel de school als de leerlingen ten goede komen.
