In dit blog “Informeel Leiderschap” ga ik in op wat veel leidinggevenden meemaken. Vaak kom ik de opmerking tegen dat jij als leidinggevende wanneer je leiding geeft aan minimaal 5 mensen je niet de enige leider bent. Naast jou als formele leider is er vermoedelijk nog iemand die het informele aanzien van jouw medewerkers geniet.
Deze informele leider kom jij als leidinggevende op de meest vreemde momenten tegen. Hij* springt in als er iets aan de hand is, gaat regelmatig ongevraagd op jouw stoel zitten en voert je medewerkers aan in de strijd tegen een niet gewenste of misschien wel iedere verandering. Het is aan jou als leidinggevende om de informele leider in jouw team te vinden en constructief met hem of haar samen te werken.
Maar kan dat ook?
Altijd een leider
Formeel ben jij als leidinggevende aangesteld om leiding te geven aan de organisatie. In een organisatie zie je ook een team van medewerkers. Zeker als jij nieuw bent binnen een organisatie en je medewerkers er al wat langer werken moet je er rekening mee houden dat er ook informeel leiderschap is.
Niemand heeft deze informele leider aangesteld maar ze zijn er echt. Deze medewerker(s) sturen bewust en onbewust processen aan en lijken het team aan een touwtje te hebben als het op veranderen aankomt. Het wel of niet doorgaan van veranderingen valt of staat bij de bereidwilligheid van de informele leider(s)
Deze medewerkers bezitten vaak een natuurlijk overwicht.
Ieder heeft zijn eigen plek
Maar voor het bestaan van informeel leiderschap hoeft de aangestelde leider niet eens te ontbreken. Als jij als leidinggevende niet altijd direct betrokken bent bij de aansturing van de werkzaamheden binnen het team, is het waarschijnlijk dat de coördinatie van alledaagse taken op een gelijksoortige natuurlijke wijze wordt geregeld binnen uw team.
Evenals binnen een gezin, heeft ieder in het team zijn eigen plek in de rangorde. De één heeft nu eenmaal meer gezag dan de ander. Als de zaken op deze manier soepel lopen is daar natuurlijk niets mis mee. Wel is het belangrijk dat jij als leidinggevende de controle hierover behoudt.
Informeel leiderschap
Heb je wel eens deelgenomen aan een teambuilding van het type survival? Gedurende één of meerdere dagen ga je samen met je team op pad. In deze survival moeten jullie diverse opdrachten uitvoeren. Telkens worden er daarbij problemen geschapen die jullie met uiterst beperkte middelen moeten oplossen. Misschien moeten jullie een brug bouwen met te korte balkjes of een vlot maken van lege koekblikken…
Hoe dan ook, het doel van de oefeningen is erop gericht om jullie te laten ontdekken hoe de samenwerking binnen het team verloopt. Hierbij is een belangrijke taak weggelegd voor jou als leidinggevende. Van jou wordt verwacht dat je met een plan komt, de taken verdeelt en de uitvoering coördineert.
Tijdens zo’n teambuilding kun je als leidinggevende veel leren over jezelf en over jouw team. Toch is het ook leerzaam om juist eens een stapje terug te doen en alleen maar te kijken naar wat er gebeurt. Op zo’n moment kun je als leidinggevende de informele leider in jouw team leren kennen.
Hoe ziet de informele leider er uit?
De informele leider in jouw team is een medewerker die een vorm van natuurlijk leiderschap in zich heeft die door de andere medewerkers gemakkelijk wordt geaccepteerd. Hij geniet veel aanzien bij de andere teamleden. Zijn stem wordt steeds gehoord en belangrijk gevonden door de anderen. Bij de meningsvorming over belangrijke zaken wordt vaak eerst gekeken wat deze persoon ervan vindt.
Vaak neemt de informele leider als eerste het woord. Het lijkt wel of je andere medewerkers wachten tot hij iets er van gevonden heeft. Dan is de toon gezet! Hij heeft veel overwicht op zijn collega’s en kan dan ook gemakkelijk iets bij hen voor elkaar krijgen. De informele leider geniet ook veel vertrouwen bij zijn collega’s. Bij problemen stappen sommige medewerkers eerder naar hem toe voor advies dan naar jou als leidinggevende.
Verschillende vormen
Deze persoon is geliefd, maar wordt vaak ook gehaat. Sommige medewerkers vinden hem maar een branieschopper en niet iedereen is het altijd met hem eens. Zijn zin wordt vaak doorgevoerd zonder dat iedereen zich daar evenveel in kan vinden. Als tijdens een vergadering ‘de mening van het team’ gepresenteerd wordt, speelt hij de onbeschreven hoofdrol.
Sommige informele leiders zijn duidelijk te herkennen vanwege hun extraverte opstelling, maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. Een informele leider kan ook voornamelijk optreden vanachter de schermen. Hij spoort anderen aan om zijn mening te verkondigen. Of om opzichtig te laten blijken het ergens wel of niet mee eens te zijn.
Aan welke kant staat de informele leider?
Is deze informele leider een persoon die jouw positie als leidinggevende beconcurreert en telkens met alle eer aan de haal wil? Of is het eerder een persoon die de oppositie aanvoert en steeds opnieuw jouw medewerkers opzweept tegen elke verandering die jij wilt doorvoeren?
Of is het juist een persoon die uw leiderschap ondersteunt; iemand aan wie u gemakkelijk jouw taken kunt overdragen zodat jij ook onbezorgd van je vakantie kunt genieten? Is het uw vriend of vijand? Een last of een zegen?
Het antwoord is aan jou! Jouw handelen als leidinggevende maakt de informele leider tot wie jij wilt dat hij is!
Een krachtige bondgenoot
Het is niet alleen belangrijk dat je de informele leider in jouw team herkent maar ook erkent! Geef hem bepaalde verantwoordelijkheden; geef hem inspraak. Bied hem de mogelijkheid om mee te denken en te participeren in belangrijke projecten.
In dat geval heb je een zeer krachtige bondgenoot in jouw leiderschap. Het is mogelijk dat dit idee je tegen de borst stuit.
De informele leider is misschien niet de persoon die je zelf zou hebben gekozen. Als jij niet op je werk bent wijs je daarvoor altijd een vaste vervanger aan van wie je weet dat hij zich conformeert aan jouw ideeën? Of laat je dat even op zijn beloop om te kijken wat er dan gebeurt? Toch is dit het heroverwegen waard. Niet jij als leidinggevende, maar jouw team kiest de informele leider. Met deze persoon aan jouw kant vinden je plannen een breed draagvlak. Jouw leiderschap krijgt een daadkrachtige ondersteuning!
Informeel leiderschap in de praktijk
‘Ik heb last van een teamlid wat mijn leiderschap ondermijnt. Ze weet alles beter en sleept de rest van het team erin mee. Nu heb ik het gevoel dat ik de regie kwijt ben en overal bovenop moet zitten en in de gaten moet houden. Dit kost super veel tijd en energie. Ook kan ik zo niet groeien. Ik moet kunnen bouwen op mijn team. Moet ik haar nu ontslaan of juist beter aansturen? Kan jij me helpen?’
Als teamcoach en leiderschapstrainer hoor ik dit soort vragen vaak. De afgelopen 10 jaar hielp ik leidinggevenden en hun teams onder andere met de vragen rondom leiderschap. Op basis van deze ervaring weet ik: als je als leidinggevende last hebt van informele leiders in je team, ligt dat vaak niet aan deze ‘informele leiders’. Het wijst er eerder op dat je team meer leiderschap nodig heeft.
Van jou!
Slotwoord
Als teamleden deze leiding niet ervaren, gaan ze toch onbewust op zoek naar leiding. Er staat iemand op in het team die, meestal vanuit goede bedoelingen, de rol van informele leider op zich neemt. De vraag is of deze informele leider wel leiding kan geven. Deze informele leider leidt nog niet in jouw belang en is ook nog niet in staat de groep als geheel mee te nemen. Er ontstaat een onveilige sfeer, sub groepjes van teamleden en een boel gemopper over jou als leidinggevende. Zo ontstaat informeel leiderschap van teamleden, wat jij als leidinggevende als ondermijnend kunt ervaren. En zeker niet wilt.
En dan herhaal ik tot slot wat ik al schreef: Is een informeel leider jouw vriend of vijand? Een last of een zegen?
Het antwoord is aan jou! Jouw handelen als leidinggevende maakt de informele leider tot wie jij wilt dat hij is!
Herken jij informeel leiderschap in jouw situatie en vind je het ook lastig om dit écht aan te pakken? Ik kan je helpen.
*Waar hij of hem staat dient ook zij of haar te worden gelezen.
