Stop met managen, kies voor leiderschap

Stop met managen, kies voor leiderschap. Deze waarheid zou iedere leidinggevende in zijn of haar kantoor moeten hangen. Het is een onderwerp waar al veel over is geschreven en vandaag ga ik ook een duit in dat zakje doen. Ben jij een leider of ben je een manager? Om die vraag voor jezelf te kunnen beantwoorden is het handig dat ik eerst duid wat ik onder een leider versta en wat voor mij een manager is.

Het verschil tussen een manager en een leider

Wat ik vaak zie, en zelf ook heb ervaren, is dat als je leiding gaat geven je al snel aan het managen bent. Vooral veel regelen, invallers bijvoorbeeld, of problemen die er met leerlingen zijn. Ook ben je vaak druk met het bedenken van oplossingen voor dingen die mis gaan, Je beantwoordt vragen van ouders en anderen, je gaat in gesprek met je leraren over zaken die niet goed gaan enzovoorts. Managen dus. Zorgen dat het geregeld wordt. Je to-do list is waarschijnlijk eindeloos en je tijd is altijd gevuld.

Een leider is voor mij planmatig en doelgericht bezig met het onderwijs aan de leerlingen structureel te verbeteren. Op basis van een geformuleerde visie en missie is een leider dagelijks bezig met het beste onderwijs voor zijn leerlingen.

Het belang van een visie

Een levende en breed gedeelde visie kan echt het verschil maken in een school. Maar een visie moet uiteindelijk wel leiden tot waarneembaar gedrag gericht op het realiseren van de visie. Nelson Mandela zei daar eens over “actie zonder visie is slechts tijdverspilling, visie zonder actie is vooral dagdromen, visie met actie verandert de wereld”. Het gaat er om dat de schoolleider samen met zijn leraren het dagelijkse handelen op de visie gaat richten, zo de visie leven inblazen, tot een levende visie maken.

Zeker in tijden van verandering is de school aangewezen op een funderende overtuiging om het gedrag van de teamleden te stimuleren in een nieuwe richting. Maar….de werkzaamheid ervan is sterk afhankelijk van de schoolleider. Hij/zij moet niet alleen volledig achter de visie staan, hij moet de visie schragen en dagelijks uitdragen. Het is geen activiteit die je jaarlijks even afvinkt op een checklist voor leidinggevenden. Goede leidinggevenden hebben oog voor wat een gedeelde visie in de school kan zijn en dat is in hun handelen dagelijks herkenbaar:

Hij* verwoordt dagelijks de visie en de waarden van de school op een uitdagende en toegankelijke wijze.
Hij spreekt vaak over wat belangrijk en minder belangrijk is
Hij bevordert een “samen kunnen we het”-gevoel in de school.
Hij stimuleert optimisme over de toekomst en het realiseren van de visie.
Hij regelt een permanente dialoog in de school over de vertaling van de visie in handelen:
Hij leeft de visie in zijn gedrag voor. Het werkt dan door via de lijn voordoen-nadoen, maar wekt ook het gevoel in de school dat de visie er echt toe doet.
De echte schoolleider laat niet alleen horen maar ook zien wat hij van belang vindt.
* Waar hij staat kan ook zij worden gelezen

Als je start met leidinggeven

Als je net begint met leidinggeven dan doe je het naar beste eer en geweten. Je begint en gaat gewoon proberen, toch? Maar ik weet niet hoe het met jou zit, maar ik liep er dus al snel bij als zo’n ‘alle-ballen-in-de-lucht-houdende manager, regelmatig aan de telefoon, de laptop binnen handbereik, de agenda in een andere hand en al mijn andere armen (bij wijze van spreken dan) koffie, to-do list, enzovoorts. Krijg je er een beeld bij?

Ik was vooral hard aan het werken, ik was vooral enorm druk. ’s Avonds zat ik nog mijn mail te doen, want daar kwam ik al helemaal niet aan toe. En als ik zelf niet in mijn agenda vooruit plande stond hij volgepropt door wat anderen van mij wilden. Ik wist een week van te voren al hoe mijn hele week eruit zag en ook dat ik ongeveer tussen de afspraken en gesprekken zo’n 10 seconde had om adem te halen.

Ondertussen draaide mijn team wel prima door. Maar daar was ook alles mee gezegd. Regelmatig was ik brandjes aan het blussen en oplossingen aan het bedenken en dan konden we weer door.

Wat is leiderschap?

Was ik echt aan het leidinggeven? Was ik degene die vanuit de geformuleerde visie het handelen vorm en inhoud gaf? Was ik degene die de lijnen uitzette en bezig was met wie er het beste in welke groep onderwijs kon geven? Was ik echt aan het delegeren? Gaf ik mijn leraren niet alleen taken maar ook de daarbij horende verantwoordelijkheden en bevoegdheden vanuit onze visie?

Als ik heel eerlijk was: nee. Helemaal niet zelfs. Ik dacht hier ook niet bewust over na. Ik liet dingen gewoon gebeuren en leefde geheel in de waan van de dag. En op een gegeven moment had ik ook geen ruimte meer om over dingen na te denken, want ik had het te druk en alle energie ging zitten in de beslommeringen van de dag.

Daarnaast was nog iets wat me tegenhield om het anders te doen: ik vond mezelf toentertijd geen leider. Ik vond mezelf echt een manager. En eigenlijk op dat moment helemaal geen leider. Leiderschap? Dat ging over iedereen behalve over mij. Daarbij stelde ik me bij leiders stevige, stoere mannen voor die ‘echt de baas’ waren.

Niet zozeer in hiërarchische of autoritaire zin, maar in inspirerende zin. Nou en inspirerend vond ik mezelf op dat moment ook al niet. Doodeng vond ik het om voor de troepen te staan en mijn visie en mening te verkondigen en dan moest ik het ook nog soepel en inspirerend brengen.

Succesvolle leiders

Op een gegeven moment bedacht ik me dat ik er eigenlijk nooit bewust over nagedacht had hoe ik mijn team het beste kon leiden. Wat daar voor nodig was, wat ik dan te doen had en wat ik nog te leren had. Wat er nodig is om de visie voor te leven zoals ik hierboven al beschreef. Ik ben me toen gaan verdiepen in management en leiderschap. Ik heb in veel scholen gekeken en met veel leidinggevenden gepraat.

Succesvolle en minder- of niet succesvolle leiders. Dit heeft me veel inzichten gegeven en ook de nodige handvatten om een aantal dingen anders aan te pakken. Een van de inzichten die het me heeft gegeven, en dit is de laatste jaren alleen maar bevestigd door de opdrachten die ik heb mogen doen. Het is echt heel belangrijk en het moet een bewuste keuze zijn om te kiezen voor leiderschap.

Denk na over je leiderschap. Kies er bewust voor. Durf het te doen.

Leiderschap gaat over mensen

Over mensen in je team, over alle mensen in je school. Jouw handelen en bedoelingen tellen enorm om dit tot een succes te maken. Want hiermee beïnvloed je alles. Dus hoe zit jij hierin? Laat je de waan van de dag regeren en neem je genoegen met managen of kies je bewust voor het leiden, coachen en inspireren van de mensen die het moeten doen en het meest waardevol zijn voor je school?